Kaszel — rodzaje, przyczyny, leczenie
Kaszel to z pozoru niegroźna dolegliwość, ale w niektórych przypadkach może okazać się objawem poważnej choroby. W tym artykule poznasz najczęstsze przyczyny ostrego i przewlekłego kaszlu u dzieci i dorosłych.
Czym jest kaszel?
Kaszel jest uznany za mechanizm obronny układu oddechowego. Jest to odruch niezależny od naszej woli, który powstaje w wyniku pobudzania punktów kaszlowych, które znajdują się w oskrzelach, nosogardzieli, krtani i tchawicy. Niekiedy odruch kasłania zostaje wywołany przez bodziec pochodzący z tkanki płucnej, opłucnej, przepony, jamy brzusznej lub przewodu słuchowego zewnętrznego. Kaszel ma za zadanie oczyścić drogi oddechowe z nadmiaru śluzu, pyłów lub obecności ciał obcych.
Czym się różni kaszel nieproduktywny od produktywnego?
W medycynie wyróżnia się dwa rodzaje kaszlu – produktywny i nieproduktywny. Kaszel produktywny (mokry) charakteryzuje się obecnością zalegającej wydzieliny w oskrzelach. Plwociny, czyli odkrztuszane wydzieliny mogą mieć różny kolor — zazwyczaj są białe, żółte lub zielone. Kaszel mokry jest najbardziej intensywny po przebudzeniu.
Kaszel nieproduktywny (suchy) jest bardziej dokuczliwy dla chorego. W drogach oddechowych nie gromadzi się wydzielina, ale występuje podrażnienie, ból oraz uczucie drapania w gardle. Najczęściej towarzyszy przeziębieniu i innym infekcjom wywoływanym przez wirusy, a także alergiom sezonowym. W przeciwieństwie do kaszlu mokrego — występuje w dzień oraz w nocy.
Kaszel — przyczyny ostrego kaszlu u dorosłych
- zapalenie płuc — pojawiają się duszności, gorączka, mokry kaszel oraz bóle w klatce piersiowej,
- infekcje górnych dróg oddechowych – dodatkowe objawy to katar, ból gardła i poczucie ogólnego rozbicia,
- obecność ciała obcego w górnych drogach oddechowych,
- niewydolność serca - mogą ją sugerować duszność, trzeszczenia podczas oddechu, mniejsza tolerancja wysiłku fizycznego
- POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc) - pacjenci skarżą się na świszczący oddech, duszności, a badanie wykazuje ściszony szmer oddechowy,
- zatorowość płucna — najczęstsze symptomy to ból w klatce piersiowej, który narasta podczas wdechu, przyspieszenie akcji serca oraz duszności.
Kaszel — przyczyny przewlekłego kaszlu u dorosłych
- astma oskrzelowa – u chorego po kontakcie z alergenem pojawia się uciążliwy kaszel,
- przewlekły nieżyt oskrzeli – objawem choroby jest kaszel mokry oraz duszności występujące zazwyczaj rano,
- rozstrzenie oskrzeli – głównym symptomem schorzenia jest przewlekły kaszel z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny,
- rak płuc – podejrzenie choroby zachodzi w przypadku wystąpienia kaszlu z odkrztuszaniem krwi,
- przewlekłe zapalenie zatok – katar, przewlekły kaszel, oraz drapanie w gardle to objawy przewlekłego zapalenia zatok,
- refluks żołądkowo-przełykowy — najbardziej charakterystyczne objawy to piekący ból w klatce piersiowej lub ból brzucha, który staje się silniejszy np. po spożyciu niektórych produktów lub wykonaniu wybranych czynności. Dodatkowo po przebudzeniu chory wyczuwa kwaśny smak w ustach, a kaszel pojawia się tylko w nocy lub wczesnym porankiem.
Kaszel — przyczyny ostrego kaszlu u dzieci
- ciało obce w gardle — dziecko nagle zaczyna kasłać oraz dławić się,
- kontakt z substancjami toksycznymi,
- zakażenie górnych dróg oddechowych — błona śluzowa nosa staje się czerwona i obrzęknięta, pojawia się katar, w niektórych przypadkach gorączka, ból gardła oraz można zauważyć powiększenie szyjnych węzłów chłonnych,
- zapalenie nagłośni — do najczęstszych objawów należą; kaszel napadowy, katar, przyspieszony oddech, chrapliwy oddech, a czasem po napadzie kaszlu mogą pojawić się wymioty,
- ostre podgłośniowe zapalenie krtani — kaszel nieproduktywny nasila się nocą, występuje świst krtaniowy, a także szybszy oddech,
- bakteryjne zapalenie płuc -pojawiają się świsty oddechowe, osłabiony szmer pęcherzykowy, gorączka, ból w klatce piersiowej, ale również bóle żołądka i wymioty,
- wirusowe zapalenie płuc — schorzenie objawia się gorączką, wciąganiem przestrzeni międzyżebrowych przy wdechu i kaszlem przerywanym oddechami lub kaszlem napadowym.
Kaszel — przyczyny przewlekłego kaszlu u dzieci
- astma — kaszel pojawia się podczas wykonywania aktywności fizycznej, a objawy nasilają się przy zmianie warunków atmosferycznych,
- kaszel psychogenny — suchy kaszel nasilający się w sytuacjach stresowych,
- gruźlica — u dzieci choroba zazwyczaj objawia się w sposób nietypowy poprzez np. spadek masy ciała, opóźnienie rozwoju i wzrostu, gorączka, nocne poty, dreszcze,
- krztusiec — przez ok. 1-2 tygodnie utrzymuje się katar i kaszel, dziecko nie ma apetytu. Niemowlaki mogą cierpieć na bezdech, a u starszych dzieci występuje głośny wdech na koniec ataku kaszlu lub wymioty przy napadzie kaszlu,
- nietypowe zapalenie płuc — do najczęstszych objawów należą: bóle głowy, osłabienie organizmu, ból mięśni, ból ucha oraz ból gardła, niekiedy trzeszczenia nad polami płucnymi,
- mukowiscydoza — występuje niedrożność jelit, notorycznie nawracające zapalenia płuc, problemy z zatokami i pałeczkowate palce,
- rozmięknienie chrząstek tchawicy — od urodzenia utrzymuje się świst krtaniowy lub nieproduktywny kaszel, czasem utrudnienie oddychania- przetoka tchawiczo-przełykowa - pojawiają się kaszel lub problemy z oddychaniem w trakcie karmienia, uporczywe zapalenie płuc,
- pierwotna dyskineza nabłonka rzęskowego — nawracające zakażenia układu oddechowego.
Leczenie kaszlu — jakie leki stosować na kaszel u dorosłych?
Przy leczeniu kaszlu suchego u dorosłych są wykorzystywane leki przeciwkaszlowe, których zadaniem jest hamować odruch kaszlowy, a w efekcie zmniejszać częstotliwość występowania objawów. Takie środki podaje się choremu maksymalnie godzinę przed zaśnięciem. Przykłady substancji przeciwkaszlowych to kodeina, dekstrometorfan i butamirat.
Przy kaszlu produktywnym stosowane są leki, które zmniejszają gęstość wydzieliny, pomagają w jej odkrztuszaniu, a dodatkowo działają przeciwzapalnie, ograniczają produkcje flegmy. Z uwagi na nasilenie odruchu kaszlowego po ich zastosowaniu takie leki nie powinny być stosowane na noc.
Jak leczyć kaszel u dzieci?
W przypadku leczenia kaszlu u dzieci w pierwszej kolejności warto sięgnąć po dostępne w aptekach syropy roślinne na bazie np. Prawoślazu, babki lancetowatej, porostu islandzkiego czy bluszczu pospolitego. Ich działanie również zostało naukowo udowodnione, a co więcej, w przeciwieństwie do leków przeciwkaszlowych, syropy naturalne nie zawierają substancji, które mogłyby uzależniać.
